به بیانی ساده ، به بناهایی که اسکلت اصلی آن ها در محل کارخانه ساخته شده و در محلی دیگر مونتاژ می شوند ساختمان پیش ساخته می گویند . یکی از مهمترین زیر شاخه های اصلی ساختمان پیش ساخته ، کانکس ها می باشند . کانکس ها نوعی ساختمان پیش ساخته می باشند که در محل هایی که به هر دلیلی امکان احداث بنایی با روش های مرسوم وجود نداشته باشد منتقل می شود . عدم امکان احداثی که ممکن است دلایل متعددی داشته باشد ، مانند سایتی که پذیرای کارگران و مهندسانی تا پایان پروژه است و ساخت پناهگاهی دائم برای آن ها بصرفه نیست و کمپ زدن نیز مکفی نیست ، مانند نگهبانی که امکان ساخت دفتری مجزا به دلیل کمبود بودجه برای وی فراهم نیست و یا مدرسه ای در دل کوه که ساخت سنتی آن پر هزینه ، خطرناک و یا حتی غیر ممکن می باشد . از این رو بهترین گزینه برای جایگزینی بناهای فوق استفاده از ساختمان پیش ساخته و در راس آن کانکس می باشد . کانکس ها دارای 2 زیر مجموعه اصلی چرخ دار و ثابت می باشند که مدل ثابت آن ، نمونه هایی هستند که در محیط پیرامون ما به وفور یافت می شوند . نمونه های چرخدار این نوع ساختمان پیش ساخته نیز با اتصال به یک تراک (خودرو) قابلیت جابجا شدن را دارد . از مهمترین مزایای استفاده از ساختمان پیش ساخته و در این مورد کانکس ها ، قابلیت فروش آن ها بدون توجه به قیمت زمین می باشد . اگر شما در محله ای گران قیمت دارای یک ملک باشید ، بخش عمده قیمت این ملک برای زمین آن می باشد ، کمااینکه ممکن است ملک شما پس از واگذاری تخریب شده و ساختمانی دیگر به جای آن احداث شود . حال فرض کنید همین ملک در منطقه ای ارزان از شهرتان قرار داشته باشد ، علی رغم یکی بودن این 2 ملک ، تفاوت بسیار چشم گیری در قیمت آن ها وجود دارد ، بدیهیست که این تفاوت به دلیل محل قرار گیری آن هاست . اگر این بنا یک ساختمان پیش ساخته بود شرایط به گونه دیگری پیش میرفت چراکه مالکیت یک کانکس صرفا به معنای مالکیت زمین آن نیست و خریدار می تواند با خرید این ساختمان پیش ساخته به مکانی دیگر نقل مکان کند . این مثال به وضوح یکی از مزایای منحصر بفرد یک این ساختمان ها را نشان می دهد . از سویی دیگر می دانیم در امر تولید ، با افزایش تیراژ ، قیمت ها سر شکن شده و در نتیجه قیمت تمام شده ارزان تر می شود . قیمت ساختمان های پیش ساخته به این دلیل مقرون بصرفه می باشد که تیراژ ساخت آن ها بالاست . به عنوان مثال وقتی برای ساخت اینگونه بناها در یک روز 1000 چارچوب درب ساخته شود ، همان هزینه ای برای کارگر ،آب ، برق ، اجاره بهای سوله ، انبار و ... صرف می شود که کارخانه ای دیگر برای ساخت 500 چارچوب برای بناهای سنتی می پردازد . با اینکه این مثال خیلی سطحی و اجمالیست و به همه متغیر ها نمی پردازد ولی شَمای کلی کار را ارائه می دهد . مقاومت بالای ساختمان پیش ساخته نیز از دیگر مزایاییست که نمی توان آن را نادیده گرفت . سازه های سنتی دارای وزن زیادی هستند ؛ چوب ، سنگ ، آهن ، بتن ، گچ ، سیمان و گِل ، هیچ یک از این مواد بصورت یکجا با «ساندویچ پنل و ورق های پی وی سی» قابل مقایسه نیستند . این 2 ماده با داشتن فاکتورهایی مانند وزن سبک ، مقاومت بالا در برابر مخاطرات طبیعی و عوامل غیر طبیعی ، انعطاف پذیری بیشتر و قیمت ارزانتر محصولی را می سازند که حداکثر مقاومت را در برابر خطرات احتمالی دارد .
هزینه ساختمان پیش ساخته نیز مانند سایر هزینه های ساخت و ساز و یا خرید ملک تابعی از متغیرهای گوناگون می باشد . در نظر اول برای تعیین هزینه ساختمان پیش ساخته و یا خرید سایر املاک و مستقلات ، عواملی نظیر متراژ ، مواد بکار رفته ، جزئیات معماری و آپشن های موجود بنا و ... مورد بررسی قرار می گیرد . نکته حائز اهمیت در مورد هزینه ساختمان پیش ساخته عدم دخالت محل قرارگیری ملک روی قیمت آن می باشد . بطور مثال ، برخلاف ساختمان های دائمی رایج که محل قرار گیری آن تاثیر مستقیمی روی قیمت آن دارد ( مانند تفاوت قیمت مسکن در منطقه ای گران قیمت در پایتخت و محله ای ساده در یک شهرستان دور افتاده ) ، هزینه ساختمان پیش ساخته فقط و فقط تابعی از قیمت تمام شده خود بنا می باشد و تنها ارتباط مکان قرارگیری سازه با هزینه ها ، میزان مسافت محل استقرار سازه پیش ساخته تا محل تولید آن می باشد که مستلزم اخذ کرایه حمل و نقل یا ترانسفر کالا می باشد .
هزینه ساختمان پیش ساخته ارتباط مستقیمی با مواد بکار رفته در آن دارد که از مهمترین آن ها می توان به نوع اسکلت ( فولادی سنگین و فولادی ) ، نوع سقف (گالوانیزه طرح سفال- آندولین- آندو ویلا ویا گالوانیزه طرح سفال به تنهایی ) ، نوع نمای خارجی (ورق نمای الکترو استاتیک و یا فایبر سمنت- فلکسی برد- پلانک- بتن و ترکیب این مواد با کامپوزیت به جای بتن ) ، نوع نمای داخلی (دیوار پوش پلی استایرن- MDF - PVC –گچبرگ- کناف- بلکا- کاغذ دیواری و یا استفاده از همین مواد بعلاوه گچ به جای دیوار پوش پلی استایرن ) ، نوع پوشش سقف داخلی (دیوار پوش پلی استایرن- MDF - PVC - کناف) ، نوع کف طبقات (بتنی و یا کف خشک ) ، نوع کفپوش (لمینت - PVC تایل- PVC رول – سرامیک - سنگ و یا PVC تایل-PVC رول به تنهایی ) ، درب های ورودی ، درب های داخلی و پنجره ها اشاره کرد . نا گفته نماند که هزینه ساختمان پیش ساخته به موارد فوق محدود نشده و علاوه بر محاسبه میزان اجرت ساخت ، هزینه آشپزخانه و سرویس های بهداشتی نیز به طرز جداگانه محاسبه می گردد . در حالت فوق متقاضیان خرید سازه پیش ساخته می توانند با تغییر هریک از گزینه های بالا ، قیمت تمام شده را به قیمت مد نظر خود برسانند ؛ در حالتی دیگر که هزینه ساختمان پیش ساخته در قالب پکیجی آماده ارائه می گردد ، در رایجترین حالات هزینه ها به این شرح است :سازه تمام بتن لوکس – ضد سرقت ( در 2 حالت دائمی و قابل حمل ) ، ساختمان های پیش ساخته مدولار ( با قابلیت جدا یا اضافه شدن قطعات ) ، سازه های پیش ساخته DryWall با کف بتنی و نمای دکوراتیو ( سازه هایی که به جای گچ و سیمان ، از مقوا و کاغذ های فشرده در ساختار خود بهره می گیرند ) و سایر سازه ها از قبیل کانکس ها و اتاقک ها اشاره کرد .
یکی از پرطرفدارترین و پرکاربرد ترین سازه های پیش ساخته ساختمان پیش ساخته ویلایی می باشد ؛ این میزان طرفداری گاهی تا حدیست که اولین پدیده ای که در اذهان مخاطبان ، به محض شنیدن نام ساختمان پیش ساخته نقش می بندد ویلا هاییپیش ساخته می باشد . ساختمان پیش ساخته ویلایی نیز همانند سایر سازه های پیش ساخته که در مقالات مرتبط ذکر شد دارای ویژگی هایی نظیر سقف ودیوارهایعایقدربرابرصدا ، حرارت ورطوبت ، مقاومت بالا در برابر زلزله و سایر بلایای طبیعی ، وافزایشزیربنایمفید در اثر کاهش قطر دیوار ها ، دقت و ظرافت بالای ساخت ، بهره مندی از درب های ضدسرقت و پنجره های 2 جداره ، قابلیت بازیافت و جابجایی ، سرعت بالای ساخت ، عمر زیاد ، هزینه کم و صرفه جویی در مصرف انرژی می باشد ، اما ساختمان پیش ساخته ویلایی به دلیل ماهیت خود که محلی برای استراحت و کسب آرامش است نیازمند داشتن امکاناتی بیش از موارد فوق الذکر و رعایت مواردی با حساسیت زیاد می باشد .
از مهمترین این نکات می توان به موارد ذیل اشاره کرد :
با توجه به اینکه ساختمان پیش ساخته ویلاییممکن است در هرجای این سرزمین و تحت هر شرایط آب و هوایی مستقر شود ، توجه به شرایط آب و هوایی آن یکی از اساسی ترین فاکتورهای ساخت ساختمان پیش ساخته ویلایی می باشد . بطور مثال معماری داخلی و خارجی یک ویلا در شمال کشور که در معرض باران فراوان قرار دارد ، با ویلایی کویری در منطقه ای گرم و خشک که در معرض تابش شدید آفتاب قرار دارد بسیار متفاوت است . همانطور که اشاره شد ویلاها در کاربرد رایج خود ، مکانی برای استراحت و تفریح می باشند ، از این روی معماری خشک و بی روح سبب می شود که حس آرامش به ساکنین منتقل نشده و احساس خوبی در آن بوجود نیاید . عدم استفاده از مواد اولیه مضر ، طراحی و ساخت مطابق عرف و بافت منطقه و استفاده حداکثری از امکانات و ابزار بومی نیز از دیگر نکات مهم ساخت ساختمان پیش ساخته ویلاییدر هر منطقه می باشد . در طراحی ساختمان پیش ساخته ویلاییدر نظر گرفتن همه نیازمندی های ابتدایی یک خانواده ( اعم از تعداد اتاق ها ، محل قرار گیری سرویس های بهداشتی ، وجود فضای سبز و ... ) و پیش بینی نیازمندی ها تا نیم قرن آینده نیز از نکات تکمیلی طراحی این سازه می باشد
یکی از مهمترین دغدغه های متقاضیان خرید ساختمان پیش ساخته ویلایی قیمت تمام شده آن می باشد ، لازم به ذکر است که قیمت تمام شده این ویلاها با توجه به متراژ ، جزئیات ساخت و طراحی ، مواد سازنده و آپشن های اضافه آن متغیر می باشد ولی یکی از اصولی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد فاصله مجموعه سازنده تا محل استقرار دائم ویلا می باشد ، به عنوان مثال با فرض وجود مجموعه سازنده در تهران ، قیمت تمام شده برای شخصی که قصد خرید ساختمان پیش ساخته ویلاییو استقرار آن در یکی از شهر های شمالی را دارد ، با قیمت تمام شده آن برای متقاضیان ساکن یکی از شهرهای جنوب شرقی کشور ( با توجه به مسافت ) متفاوت است . در این صورت برآورد می شود که ارسال مواد اولیه از تهران مقرون بصرفه تر است (ساخت در کارگاه ) یا ابتیاع آن از شهر مقصد ( ساخت در محل ) .
زمانی که از استحکام بالای یک فلز و سبکی آن سخن به میان می آید ، ناخودآگاه به یاد فلز آلومینیوم و آلیاژ های آن میافتیم . این فلز که با تکیه بر همین ویژگی خود ، نه تنها انقلابی بزرگ در صنایع هوایی بوجود آورد ؛ بلکه توانست با برآورده کردن خواسته های بشر در طراحی فضاپیماهای غول پیکر ، فصلی جدید در تاریخ بشر بنگارد .
این ویژگی ها به حدی مطلوب بود که انسان ها را بر آن داشت تا اماکن سکونتی ، مراکز خرید ، بیمارستان ها ، مدارس و ... خود را نیز با این ماده بسازند اما قیمت بسیار بالای آن سبب شد تا به جای استفاده از آلومینیوم از فلزی مشابه ولی ارزانتر از آن استفاده شود . امروزه فولاد به عنوان آلیاژ کربن دار آهن ، در حالات و خلوص متفاوت عرضه می گردد که یکی از مهمترین آن ها فولاد نورد سرد می باشد که در ساخت ساختمان پیش ساخته سبک کاربرد فراوانی دارد . ساختمان پیش ساخته سبک در 3 دهه اخیر توانسته اند تا جایگاه ویژه ای در بین روش های ساخت بنا پیدا کنند . ساختمان پیش ساخته سبک با تکیه بر ماده اولیه خود ( فولاد نورد سرد گالوانیزه ) ، دارای ساختاری سبک و مقاوم –که سال ها حالتی آرمانی مد نظر کارشناسان امر در ساخت یک بنا بوده است - می باشد . ساختمان پیش ساخته سبک به نسبت ساختمان های بتنی – آجری و فلزی دارای وزنی نصف می باشد . این ساختمان ها به دلیل مونتاژ پیچ و مهرهای ( و نه جوش ) توانایی دمونتاز و انتقال به محلی دیگر و همچنین افزایش طبقه را دارند ، از این روی ساختمان پیش ساخته سبک مناسب افراد و مشاغلیست که در فضاهای باز مستقر شده (به دلیل امکان گسترش ساختمان ) و یا در معرض جابجایی زیاد قرار دارند . ساختمان پیش ساخته سبک بر خلاف سازه های چوبی که مصرف کننده چوب و تخریب محیط زیست هستند و یا سازه های بتنی که آلودگی های مختص خود را دارند ، هیچ گونه آسیبی به محیط زیست نزده و در صورت اضافه آمدن مواد اولیه ( فولاد ) به سادگی قابل بازیافت می باشند .
می دانیم با اضافه شدن وزن یک بنا ، نیاز به شالوده ای عمیق تر و گسترده تر برای ساخت ساختمان داریم و با بزرگتر شدن فونداسیون ، میزان درگیری ساختمان مذکور با زمین بیشتر شده و نیروی عمل و عکس و العمل بیشتری روی هم اعمال می کنند ، از سوی دیگر کشور ما با داشتن گسل های متعدد ، همه روزه در شرف وقوع زلزله های ریز و درشت قرار دارد ؛ با یک محاسبه ساده می توان به این نکته پی برد که با کاهش وزن یک سازه ، تلفات و خسارات احتمالی آن نیز در برابر زلزله کم می شود ، از این روست که گفته می شود ساختمان پیش ساخته سبک دارای استقامت زیادی در برابر زلزله می باشد ، ناگفته نماند که مصالح استفاده شده در آن نیز بی تاثیر نیست . ساختمان پیش ساخته سبک این امکان را نیز به ساکنین خود می دهد که در صورت امکان ( به عنوان مثال عدم وجود محدیت فضا ) ، تعداد اتاق های ساختمان خود را کم- زیاد و یا کوچک – بزرگ کند که این عامل نیز می تواند در کنار نصب سریع ، قیمت مناسب ، عدم آلودگی و عمر بالای سبب محبوبیت بالای این پدیده گردد.
ساندویچ‌پانل ، معمولا به لایه عایقی از جنس پشم شیشه ، پلی استایرن یا پلی اورتان اتلاق می شود که توسط دو لایه فلزی (معمولا ورق الوزینگ یا همان روی و آلومینیم ) احاطه شده است . این ساندویچ که مواد تشکیل دهنده آن فلزات سخت و سبک و عایقی مقاوم در برابر صدا و دما می باشد ، کاربرد زیادی در ساخت ساختمان پیش ساخته دارند ، از این روی در ساختمان پیش ساخته ، ساندویچ پانل به عنوان ماده اصلی دیوار ها و سقف بکار می رود . این محصول بدون هیچ محدودیتی قابل استفاده در تمامی ساختمان های مسکونی و اداری ، سوله های ورزشی و استخرها ، بیمارستان ها ، مدارس ، کارخانجات ، انبارها و حتی خودروهای دارای یخچال و سردخانه می شود که این گستردگی کاربرد را مرهون قیمت مناسب ، وزن سبک ، طراحی - ابعاد متنوع و بازدهی بالای خود می باشد . از دیگر مزایای ساندویچ پانل در ساختمان پیش ساخته می توان به ضد آب بودن آن ( ضد زنگی و مقاومت در برابر بارش برف ، باران و شست و شوی ) ، نصب سریع و آسان ، مقاومت بالا در برابر چالش های طبیعی و مواد شیمیایی اشاره کرد .
از مهمترین ساندویچ پانل های موجود در ساختمان پیش ساخته می توان به ساندویچ پانل پلی یورتان ( عایق صدا ، دما ، رطوبت با وزنی سبک ) ، ساندویچ پانل پلی استایرن (که از یونولیت به عنوان عایق آن استفاده شده و از نوع قبلی خود سبکتر و ارزان تر می باشد ) و ساندویچ پانل پشم سنگ ( که به دلیل ویژگی ضد حریق بودن خود ، مناسب برای اماکنیست که احتمال آتش سوزی در آن بیشتر باشد ) . قابل ذکر است که ساندویچ پانل مورد استفاده در ساختمان های پیش ساخته قابل سفارش می باشند ، از این روی طرح ، رنگ ، ابعاد و کاربرد آن قابل تعریف بوده و حتی با اعمال تغییراتی ( مانند حذف و اضافه کردن صفحات ساندویچ ، گام های آن و ضخامت های موجود) ، با توجه به نیاز خود تغییری قابل توجه در قیمت تمام شده آن به وجود آورد .
ساندویچ پانل در بناهای پیش ساخته به 2 صورت سقفی و دیواری کاربرد دارند . تولید ساندویچ پانل سقفی با ابعاد حدودی 1 متر مربعی با ضخامتی متغیر رایج است . ساندویچ های سقفی علاوه بر اینکه عایق صدا و حرارت هستند ، در برابر حشرات موذی و تهدید های میکروسکوپی همانند قارچ ها نیز مقاوم بوده و به هیچ عنوان پوسیده نمی شوند . لازم به یادآوریست که وزن این ساندویچ ها باید سبک باشد تا ستون ها و دیوار ها بار اضافه ای روی دوش خود حمل نکنند . از سوی دیگر ساختمان پیش ساخته ساندویچ پانل دیواری با داشتن ویژگی های فوق ، قابلیت عبور کابل های برق-تلفن و لوله های آب-گاز رااز میان خود داشته و به دلیل ارتباط بیشتر و نزدیکتر با افراد ، دارای ظرافت و زیبایی بیشتری می باشند .